اندازه گیری هوش کودکان و تشخیص زودهنگام آن

بسیاری از والدین به ویژه پدر و مادرهایی که برای نخستین بار صاحب فرزندی می‌شوند، علاقه زیادی به ارزیابی هوش کودک خود دارند. اغلب این والدین می‌پرسند که آیا می توان هوش کودکان را در سن بسیار پائین و قبل از دو سالگی اندازه گیری کرد؟ بهترین زمان برای اندازه گیری هوش کودکان چه سنی است؟ مطرح کردن چنین سوالاتی در مورد تشخیص و اندازه گیری هوش کودکان ، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع برای بسیاری از پدر و مادرهاست. این موضوع در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد. با هوش نیک همراه باشید.

چگونه می‌توان هوش کودکان را اندازه گیری کرد؟

هوش یا intelligence مقوله پیچیده و مهمی است. پیچیدگی آن به حدی است که تا کنون تعریف مشخص و قابل قبولی از هوش که همه روانشناسان و متخصصان این حوزه بر سر آن توافق داشته باشند، وجود نداشته است. اما آن چیزی که اکثر متخصصان بر سر آن توافق دارند این است که هوش مربوط به توانایی یادگیری انسان‌ها است. یادگیری‌ای که بتواند به آن‌ها کمک کند که با درخواست‌های محیطی سازگار شوند.

هر فردی که نتواند با درخواست‌های محیطی خود وفق پیدا کند، از انجام کارهای شخصی و زندگی کردن مستقل گرفته تا انجام کارهای پیچیده ذهنی، باز می‌ماند. با این اعتقاد نمی‌توان به اندازه ‌گیری هوش پرداخت. برای «اندازه‌ گیری هوش کودکان» باید معیارها و ملاک‌های مشخصی داشته باشیم تا بتوانیم بر آن اساس، در خصوص هوش کودکان قضاوت کنیم.

بیشتر بخوانید: « استعدادیابی کودکان ، ضرورت و مزایای استعدادیابی برای کودکان »

آزمون های اندازه گیری هوش کودکان چیست؟

دو آزمون برای سنجش یا  اندازه گیری هوش کودکان زیر دو سال طراحی شده است. یکی از این آزمون‌ها، آزمون هوش گزل و دیگری، آزمون رشد بیلی است. هر دوی این تست‌ها، باید توسط افراد متخصص و آموزش دیده در این زمینه مورد استفاده قرار گیرند. نکته بسیار مهمی که باید در استفاده از آزمون رشد گزل و بیلی به آن اشاره شود، این است که این آزمون‌ها با توجه به توانایی‌های کودکان زیر دو سال طراحی شده است و غالباً حاصل مشاهدات طبیعی است؛ پس بر اساس نتایج این آزمون‌ها، نمی‌توان به صورت دقیق درباره توانایی هوش کودکان صحبت کرد.

از طرفی یک کودک دو ساله پس از تسلط بر زبان و شروع ارتباط‌های دوستی و اجتماعی، ممکن است توانایی های متفاوتی از خود نشان دهد که به هیچ عنوان قبل از دو سالگی قادر به اندازه‌گیری آن‌ها نیستیم. بنابراین، نمره به دست آمده حاصل از مشاهدات بر اساس این آزمون‌ها نباید به هیچ وجه به عنوان تنها مقیاس برای اندازه گیری هوش کودکان مورد استفاده قرار گیرد. بلکه لازم است در کنار آن به مسائل رشدی کودکان نیز توجه شود. این مسئله باید همواره مد نظر باشد که این کودکان هنوز بسیاری از توانایی‌ها را که تعیین‌کننده توانایی‌های ذهنی آن‌ها هستند، کسب نکرده اند. این آزمون‌ها بر اساس رشد فعلی کودک هستند و نمی‌توان طبق آن‌ها وضعیت هوش آینده کودکان را تعیین کرد.

بیشتر بخوانید: « تست هوش، انواع تست هوش و هرآنچه که باید بدانید! »

چه عواملی تا دو سالگی بر هوش کودکان تاثیر می‌گذارد؟

عوامل خاصی وجود دارند که در هوش کودکان را تا سن ۲ سالگی نقش دارند که پیش از اندازه گیری هوش کودکان می‌توان به آن‌ها توجه کرد تا تفسیر بهتری در مورد هوش کودک در این سن و سال صورت بگیرد. عواملی که اندازه هوش را در سنین زیر ۲ سال تحت تأثیر قرار می‌دهند و ثبات آن را به چالش می‌کشند، در ادامه معرفی شده‌اند.

۱- آموزش

امروزه این مسئله به خوبی مورد تأیید است که آموزش و کیفیت آن در محیط زندگی کودک می‌تواند از جمله عوامل تعیین‌کننده در ظهور توانایی‌های هوشی کودکان باشد. هر چقدر محیط آموزشی کودک غنی‌تر باشد، کودک بیشتر قادر خواهد بود که توانایی‌های ذاتی و هوشی خود را به عرصه ظهور درآورد. در مقابل، اگر این محیط ضعیف باشد، حتی نمی‌توان کمترین ظرفیتی را که ذهن یک کودک دارد، به فعلیت تبدیل کرد و موجب ظهور آن شد. بنابراین، آموزش نقش زیادی در تغییر ظهور توانایی‌های ذهنی کودکان دارد و به این دلیل نمی‌توان در سنین بسیار پائین به توانایی هوشی نهایی کودکان پی برد.

۲- سن

یکی از عوامل مهم دیگر که بر توانایی‌های هوشی کودکان تاثیر می‌گذارد، عامل سن است. کودکان با افزایش سن تقویمی‌شان، توانایی‌های ذهنی بیشتری پیدا می‌کنند. توانایی‌های ذهنی و شناختی افراد از زمان تولد تا نوجوانی در حال رشد و کامل‌تر شدن است. پس تا زمانی که این مراحل رشد شناختی که متناسب با سن هستند به طور کامل اتفاق نیافتد، نمی‌توانیم با یقین درباره توانایی هوشی نهایی کودکان صحبت کنیم.

بیشتر بخوانید: « معرفی ۳۰ روش جهت تقویت هوش کودکان »

۳- جنسیت

جنسیت کودک یکی دیگر از فاکتورهای تأثیرگذار بر هوش کودکان است. شاید با مطالعه این جمله، تصورتان این باشد که هوش دخترها و پسرها به دلیل جنسیت‌شان بالاتر یا پائین‌تر از یکدیگر است. اما این تصور اشتباه است. در زمان‌های گذشته به دلیل نبود ابزارهای دقیق سنجش هوش و تفکرات کلیشه‌ای حاکم بر جوامع، تصوری مبنی بر به برتری هوش مردان نسبت به زنان وجود داشت، اما امروزه تحقیقات علمی نتایج دیگری را نشان می‌دهد. پس با این وجود، منظور از تاثیر جنسیت بر هوش کودکان چیست؟!

هوش دخترها و پسرها تفاوت های کیفی دارند

منظور از تأثیر جنسیت کودک بر هوش او این است که کیفیت هوش پسرها و دخترها تفاوت‌هایی با هم دارد که باید این تفاوت را در آزمون‌های هوش و به ویژه در زمانی که به اندازه گیری هوش کودکان می‌پردازیم، مورد توجه قرار دهیم. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که در نمره کلی هوش یا توانایی هوش کلی دخترها و پسرها، تفاوتی وجود ندارد. تقریباً هیچ تحقیقی تا کنون برتری یک جنس نسبت به جنس دیگر را ثابت نکرده است. اما تفاوتی که در آزمون‌های هوشی دخترها و پسرها به دست آمده است،  نشان‌دهنده تفاوت‌های کیفی در توانایی‌های هوشی آن‌هاست.

نتیجه این تحقیقات نشان می‌دهد که پسرها در آن بخش از آزمونهای هوشی که مربوط به چرخش ذهنی و حرکت در داخل یک مسیر پیچ در پیج  است، بهتر از دخترها عمل می‌کنند. در حالی که دخترها در آن بخش از آزمون‌های هوش که مربوط به اندازه‌گیری توانایی‌های کلامی مانند یافتن مترادف و پیدا کردن شباهت‌ها و تفاوت‌هاست، نسبت به پسرها عملکرد بهتری دارند.

بنابراین اگر قصد دارید از کودکان خود آزمون هوش بگیرید و به اندازه گیری هوش کودکان اقدام کنید، باید به این نکته توجه کنید که جنسیت فرزند شما در چگونگی عملکرد آن در بخش‌های مختلف آزمون‌های هوش متفاوت خواهد بود. پس نباید نگران باشید و یا تصور کنید که فرزند شما حتماً باید در تمامی قسمتها عملکرد خوبی داشته باشد. با این تفکر نادرست ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر توانایی‌های کودک خود وارد کنید. 

بیشتر بخوانید: « بهترین زمان برای سنجش هوش کودکان چه زمانی است ؟ »

۴- حافظه

یکی از مهم‌ترین توانایی‌های که منجر به عملکرد مناسب افراد در آزمون‌های هوش می‌شود و به طور کلی در تقویت هوش افراد نقش بسیار زیادی دارد، حافظه است. از قدیم هر فردی که حافظه خوبی داشت، به عنوان یک فرد باهوش به حساب می‌آمد. هم‌چنین کودکانی که می‌توانند مطالب مختلف مانند شعر، مطالب درسی یا هر چیز دیگری را بیشتر به حافظه خود بسپارند، از سوی والدینشان به عنوان کودکان باهوش شناخته می‌شوند. لازم است به این مسئله اشاره کنیم که این باور چندان هم دور از منطق و واقعیت نیست.

حافظه از جمله کارکردهای مهم مغزی است که با بسیاری از توانایی های ذهنی به ویژه هوش در ارتباط است. بنابراین اگر تمایل دارید توانایی هوشی کودک خود را افزایش دهید حتماً سعی کنید فعالیت‌هایی را که منجر به تقویت حافظه او می شود، انجام دهید. بسیاری از تمرینات و بازی‌های ساده وجود دارد که حافظه کودکان را تقویت می‌کند. هم‌چنین برخی روش‌ها و تکنیک‌های علمی نیز وجود دارند که به تقویت حافظه کودکان بسیار کمک می‌کنند.

سخن آخر

برای اندازه گیری هوش کودکان باید عوامل مختلفی را مورد توجه قرار دهید و عجولانه و بدون بررسی، در مورد هوش کودک خود قضاوت نکنید. اشتباهات شما در مورد هوش کودکان می‌تواند آینده آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و او را از مسیر موفقیت دور کند. پس در این موضوع حساس باید با دقت عمل کنید و از متخصصان حرفه‌ای کمک بگیرید تا کودکتان را در مسیر درستی قرار دهید.

برای اندازه گیری هوش کودکان خود و دریافت تفاسیر آزمون‌های هوش مناسب کودکانتان می‌توانید از مجموعه هوش نیک کمک بگیرید. هوش نیک عنوان اولین مرکز تخصصی هوش مالی کودک ایران را خود اختصاص داده است و خدماتی مانند استعدادیابی کودکان، مشاوره تخصصی هوش کودک، اجرای انواع تست هوش کودک، تقویت هوش مالی کودک، روانشناسی کودک، اجرای تست هوش بزرگسال، روانشناسی خانواده و خدمات دیگری را به مراجعین خود ارائه می‌دهد.

همین حالا از هوش نیک وقت بگیرید!