به منظور فهم کمابیش تمایز و تفاوت هوش و استعداد ، کودکان متفاوتی را با هوش بهر همسان در وضعیت همانندی در دسترس به دست آوردن یک توانایی ویژه قرار دهید ، بدین گونه آگاه خواهید شد که کودکان مختلف از لحاظ به دست آوردن چگونگی آن توانایی تمایزهای ویژهای خواهند داشت.
تعدادی از کودکان در شیوهی چگونگی فراگیری مطلوبتر ، عملکرد بیشتری از خود به نمایش میگذارند و رشد آنان در این عرصهها زودتر خواهد بود. کودکان دیگر احتمال دارد از خودشان عملکرد و توانایی و سرعت زیادتری داشته باشند.
در حقیقت این گونه تمایزهایی افزون بر این که به سبب اختلاف در بهره هوشی آنان میباشد ، ناشی از تمایز آنها در تلفیق استعدادهایشان نیز وابسته است. در حقیقت این استعداد است که اندازه تقریبی بهبود و ارتقای یک فرد در یک عملکرد به خصوص مشخص میکند.
برای بیان تفاوت هوش و استعداد اول سراغ این تعریف برویم. در یک توضیح هوش بیان شده است از ، توانمندی فراگیری و استفاده از تواناییهای ضروری به منظور تطابق با احتیاجات محیطی شخص و نیز مهارت در پاسخ به مسائل است و استعداد بیان شده است از مهارت و توانمندی ویژه در فراگیری همگام با ابراز یک ویژگی و مشخصهی فردی و اجرای متبحرانه یک عمل به خصوص.
اغلب پژوهشگران اعتقاد دارند که هوش توانمندی عمومی و همگانی به شمار میآید که قادر است اساس تقویت مهارتهای گوناگون باشد. به بیانی دیگر هوش معنایی عام و جمعی میان تمام اشخاص است. در صورتی که استعداد معنایی به خصوص و متمایز میان اشخاص است. مفاهیم عرفی و کلاسیک هوش را که با سنجشهای ضریب هوشی سنجیده میشود ، غالباً بر دو و یا سه بعد هوش اشاره دارند.
این مفاهیم از اقسام هوش تطبیق بسیاری با ابعاد بزرگ استعداد دارد و با قبول این نگرش میشود هوش را حمایتی بزرگ برای سطوح گوناگون استعداد عنوان کرد. بدین صورت که تلفیقهای گوناگون از سطوح هوش در هر شخص قادر است منتهی به ظهور گروهی از قسمهای استعداد شود. در یک توضیح مورد پذیرش مقصود از استعداد ، توانمندی ذاتی و نهادی به دست آمدهی شخص به منظور اجرای امور گوناگون است.
در استعداد هم مولفهی ذاتی و هم مولفههای کسب کردنی ، مداخله دارند از این رو استعدادهای متنوع و گوناگون بسیاری دیده میشود. برای اندازه گیری استعدادهای اشخاص در عرصههای مختلف غالباً از سنجشهای خاص ارزیابی استعداد میتوان بهره گرفت. شماری از این سنجشها عمومی بوده و توانمندی و مهارتهای شخصی را به گونهی همگانی و عام ارزیابی میکنندو شماری هم به گونهای ویژه استعدادهای خاص را ارزیابی خواهند کرد.
در ابعاد بسیار عمومی و همگانی سطوح هوش یه سطوح استعداد نزدیک بوده و سطوح عام هوش اساس و بنیاد استعداد به حساب میآید ، به بیانی دیگر آزمونهای ارزیابی هوش و استعداد در ابعاد عام خیلی به یکدیگر نزدیکند.
نظر به این که هوش نیز استعداد عام و عمومی است. پراکندگی استعدادها همانند پراکندگی هوش است و در جامعههای گوناگون پیرو نمودارهای طبیعی و متعارف است که درآن اغلب اشخاص پیرامون میانه و متوسط میباشند و تعدادی با استعداد و شماری هم کم استعداد هستند. دانستن این موارد برای شناسایی تفاوت هوش و استعداد مهم است.
آزمایشهای ارزیابی استعدادهای ویژه نشانگر بهره هوشی شخص نیست و یک سنجش هوش هم برای ارزیابی استعداد شخص در یک مورد به خصوص مطلوب نمیباشد. بنابراین در بخشی از ابعاد وسیلههای ارزیابی هوش و استعداد از هم دور میشوند.
در حال حاضر افزون برسفارش ضروری و عمده بر این که ضریب هوشی در فراگیری توانایی و اعمال مهم است ، موضوع استعداد هم در جوانب آن با اهمیت و خاص میباشد و سنجشهای هوشی قادر نیستند مشخص کنندهی محض اندازه عملکرد و پیروزی شخص در یک حرفه و امر خاص باشد. آگاهی از این موارد برای شناسایی تفاوت هوش و استعداد مهم است.
پیروزی و کامیابی در یک زمینه افزون بر ضریب هوشی به استعدادهایی که در آن رشته دارند هم وابسته است. مطلب با اهمیت و برجسته این است که در خیلی از زمینهها استعدادهای جزئی ارزش و تاثیر زیادتری دارند ، برای نمونه هوش جنبشی و بدنی یکی از انواع هوش است و این توانایی را برای پیروزی در زمینههایی مانند عرصههای حرفهای ورزشی مهیا میسازد.
ولی این نوع هوش در ابعاد جزئیتر دارای طیف وسیعی خواهد بود به همین علت شخصی شناگر متبحر و فردی دیگر والیبالیست میشود و شخصی دیگر مجسمه ساز و یا طلاساز حرفهای خواهد شد. پدر و مادر و مربیان بایستی آگاه شوند که الزاماً برخورداری از ضریب هوشی زیاد بیانگر برخورداری از استعداد در همهی عرصهها نمیباشد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد استعدادیابی کودک و همچنین مراحل شکوفایی استعداد کودک به این صفحه مراجعه نمایید
هوش از جمله مولفه های مهم و توانایی های شخصی است که همواره در طول تاریخ برای بسیاری از افراد یک مسئله اصلی بوده است. همیشه و در اکثر جوامع بسیاری از افراد به دنبال این هستند که بتوانند توانایی های هوشی و استعداد افراد را شناسایی کنند. هر کدام از این افراد یا مؤسسات نیز اهداف خاص خود را دنبال کنند.
از میان تمامی سازمانها ، آموزش و پرورش از جمله بخشهایی است که همیشه به دنبال شناسایی توانایی های هوشی و استعدادی افراد بوده است. علت این مسئله این است که این بخش از جامعه وظیفه شناسایی توانایی های افراد جامعه و پرورش آنها را دارد.
اهداف آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش ایجاب می کند که به دنبال کشف توانایی های هوشی افراد باشد. به همین دلیل است که در اکثر کشورها قبل از ورود کودکان به مدارس ، آزمون هوشی از آنها گرفته می شود.
این آزمونها بیشتر به این منظور گرفته می شوند که کودکانی که دچار مشکلات هوشی هستند یا لازم است آموزشهای تفکیک شده و جدایی داشته باشند از سایر کودکان جدا شوند و فرصت این را داشته باشند که همگام با توانایی ها خود پیش بروند.
همچنین کودکانی که یکدست و از لحاظ توانایی های هوشی یکسان هستند نیز در یک برنامه آموزشی مناسب خود قرار بگیرند. بنابراین ، آموزش و پرورش هر کشور از جمله بخشهایی است که به دنبال کشف و شناسایی توانایی های هوشی و استعدادی افراد و حتی شناسایی ناتوانی های آنها در این ظرفیتهای ذهنی است.
از بخشهای دیگر هر جامعه که به دنبال کشف و شناسایی توانایی های هوشی و استعدادی افراد هستند ، مؤسسات و شرکتهایی هستند که قصد دارند نیروهای انسانی خود را جذب کنند. در بسیاری از شرکتها و مؤسسات هم در ایران و هم در سایر کشورهای دنیا یکی از آزمونهایی که افراد در بدو ورود و استخدام آن را انجام می دهند آزمونهای هوشی است.
در تاریخچه ساخت آزمونهای هوشی نیز می بینیم که معمولاً رویدادهایی مانند جنگ یا استخدام افراد برای مشاغل مناسب و شناسایی توانایی های افراد برای بخشهای مختلف منجر به ساخت ابزارهای سنجش هوش یا همان آزمونهای هوشی شده است. دانستن این موارد برای شناسایی تفاوت هوش و استعداد مهم است.
از دیگر افرادی که شناسایی هوش برایشان مهم است والدین هستند. والدین همواره به دلیل دغدغه ها یا اهدافی که برای فرزندان خود دارند به دنبال کشف توانایی های هوشی و استعداد فرزندان خود هستند. آنها تمایل دارند توانایی های هوشی فرزندان خود را شناسایی کنند تا بتوانند فرصتهای بهتر و مناسب تری را در اختیار آنها قرار دهند تا زمان و انرژی آنها را در همان زمینه هایی که توانایی دارند صرف کنند.
همانطور که گفته شد افراد و مؤسسات مختلفی هستند که با توجه به اهداف خود به دنبال کشف توانایی های هوشی و استعدادی افراد می باشند. در این میان سوالی که همیشه برای بسیاری از افراد مطرح بوده این بوده است که آیا هوش و استعداد یک چیز است یا دو چیز متفاوت هستند ؟
در پاسخ سوال این افراد باید گفت که هوش یک توانایی کلی است که نشان می دهد این فرد تا چه حد ظرفیت و توانایی ذهنی دارد و آیا در طیف افراد معمولی است یا هوشی کمتر از میانگین افراد دارد و باید یادگیری و آموزش آنها با صبر و روشهای خاصی به پیش رود و چه افرادی هوشی بالاتر از جمعیت عمومی مردم دارند تا بتوان بهتر از ظرفیت فکری آنها استفاده کرد.
از طرفی ، استعداد به توانایی های اختصاصی افراد گفته می شود. یعنی در چه زمینه ای هوش و توانایی بهتری دارند. در نتیجه برخی از افراد ممکن است هوش خوبی داشته باشند ولی لزوما افراد با استعدادی نباشند. اهمیت این موارد برای شناسایی تفاوت هوش و استعداد بالا است.
به همین دلیل این دو مفهوم در عمل بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. یکی از شاخص ها و نشانه های اصلی برای هوش کودکان توانایی های حرکتی آنهاست مثلاً ممکن است یک کودک باهوش توانایی حرکتی خوبی داشته باشد ولی لزوماً استعداد ورزشی نداشته باشد.