عصبانیت و پرخاشگری در کودکان و روش های تربیت کودک پرخاشگر و عصبی موضوع این مقاله است.

علل و مولفه‌های خانوادگی همچون یک سری از فاکتورهای محیطی در مطالعه و تحقیق مولفه‌های تادیبی و پرورشی کودکان اثرگذار می‌باشد. زیرا خانواده همچون نخستین کانون و فضای جمعی و معاشرتی زندگی کودک فراوان دارای ارزش و قدرت است و بسیاری از مسائل را کودکان در سال‌های نخست زندگی جمعی و معاشرتی خود در آن فرا می‌گیرند.

خانواده قادر است از ابعاد و جنبه‌های گوناگون سبب نمایان شدن و یا تقویت عصبانیت و خشونت کودکان شود که عمده‌ترین این موارد بر این پایه‌اند:

چگونگی رفتار پدران و مادران با احتیاجات و درخواست‌های فرزندان: غالباً بچه‌ای که وسایل بازی محبوب خویش را در دست سایر افراد خانواده مشاهده می‌کند معترض و تحریک شده و تلاش می‌کند آن را پس بگیرد ولوهم با انجام پرخاشگری و بدخلقی. شواهد ارائه شده نشان داده است اگر پیوسته تقاضاها و درخواست‌های شخص محقق گردد وی فراوان‌تر از افرادی که تقاضاها و چشمداشت‌هایش محقق نگشته عصبانی و بد خلق می‌شود.

داشتن سرمشق‌ها و نمونه‌های رفتاری ناشایست: وجود سرمش و نمونه خب و مطلوب در زندگی یکی از احتیاجات افراد می‌باشد. چرا که افراد مایلند که اعمال و حرکات خویش را همانند و طبق الگوی محبوب خود اجرا کنند و از آنان تقلید و تاثیر بپذیرند. شواهد ارائه شده موجود نمایان کرده است که اکثر کودکان تندخو و عصبانی برخوردار از مادران و پدرانی بداخلاق و عصبانی بوده‌اند بدین معنی که نه فقط فرزند آنان از عشق و علاقه و مهربانی مورد نیاز نصیبی نبرده به علاوه از نمونه‌های بدخلقی و پرخاشگری آنان هم تحت تاثیر قرار گرفته‌اند.

کودکانی که در فضاها و کانون‌های خانوادگی مستبد تربیت شده‌اند به ظاهر مطیع و فرمانبرداری در اعمالشان دیده می‌شود و این وضعیت کودک را به هیجانات منفی و استرس دچار می‌سازد. این کودکان در مواجهه با سایرین پرخاشگر و خصمانه رفتار می‌کنند و با سایر همسالان خود دعوا دارند. این کودکان از جانبداری به خصوصی هرچند به غلط برخوردار هستند و در گذارندن زمان و بازی با گروه همسالان و اطرافیان بدون پرخاشگری و دعوا از مشکل برخوردارند.

ترغیب اعمال و حرکات خشن و خشونت آمیز: بعضی اوقات اعمال و حرکات پرخاشگرانه به وسیله‌ی پدر و مادر و سایر اطرافیان موجب قوی شدن و افزایش ثابت و پابرجایی این اعمال و حرکات در کودکان می‌شود. بعضی مواقع با پدران و مادران و اطرافیانی مواجهه می‌شویم که به کودکان می‌گویند ، بزن و پر زور باش و یا شجاع باش بجنگ ، که به گونه‌ای شفاف و مستقیم در عوض یاد دادن این که چالش‌های فردی و مسائل و پیشامدها را بایستی عاقلانه برطرف ساخت ، کودکان را به خشونت بی‌جا و نامناسب ترغیب می‌نمایند.

توبیخ و مجازات پدر و مادر: پدر و مادر کودک که در مقابل خشم و عصبانیت و بدخلقی بچه‌ها کلافه و خشمگین می‌شوند با خشونت وی را مجازات و توبیخ می‌کنند. این تکرار خشونت در کودک تاثیر گذاشته ، زیرا در چنینشرایطی توبیخ و مجازات مولفه افزایش دهنده و قوی کننده خشونت و عصبانیت است. خشونت و عصبانیت تعریفگر ناسازگاری میان خویشتن و خلق و خوی در حال بالغ شدن اطفال با دیدگاه‌های پدر و مادر است.

هر زمان که او آگاه شود که به وسیله خشونت به هدفش دست می‌یابد و قادر است توجه و نگاه‌ها را به سمت خویش جذب نماید این کار را تکرار خواهد نمود. به منظور کسب شیوه‌های مدارا و معالجه هر ناراحتی و بیماری و پیشامدی بایستی نخست ریشه به وجود آمدن و اظهار و آشکار شدن مساله را یافت چرا که با دست یافتن به علت ، راهکارها و چاره اندیشی‌ها با شتاب‌تر و خوب‌تر صورت می‌گیرد.

عوامل عصبانیت و پرخاشگری در کودکان با توجه به خلق و خو و منش هر کودک متمایز می‌باشد و به طور کلی عبارتند از:

عوامل ژنتیکی در عصبانیت و پرخاشگری در کودکان ؛ همان طور که فاکتورها و مشخصه‌های فیزیکی و جسمی به کودکان به ارث می‌رسد مشخصه‌ها و ویژگی‌های روحی و روانی هم منتقل می‌گردد.

عوامل جسمی در عصبانیت و پرخاشگری در کودکان ؛ کودکان برخوردار از مشکلات فیزیکی بیشتر مستعد پرخاشگری هستند.

شکست و محرومیت در عصبانیت و پرخاشگری در کودکان ؛ زمانی که بچه‌ها مانعی را بر سر راه خود برای دستیابی به هدف و درخواست‌هایشان ببینند پرخاشگری تشدید می‌شود. 

مشاهده و آموختن در عصبانیت و پرخاشگری در کودکان ؛ کودکان از تمام رفتارهای همسالان ، پدر و مادر و حتی رسانه‌ها الگوبرداری و تقلید می‌کنند.

مسائل و مشکلات خانوادگی ، هر اندازه جر و بحث و تضاد و چالش‌ها در بین اعضای خانواده بیشتر باشد محیط و عرصه به منظور تحریک پرخاشگری کودکان فراوان‌تر می‌شود.

برخوردهای ضد و نقیض پدر و مادر ، نبود وجود یکی از والدین و بی‌اعتنایی به شکل طولانی مدت ، تفاوت قائل شدن میان فرزندان هم می‌توانند از عوامل پرخاشگری کودکان باشند.

موضوعات مفید 

تربیت جنسی کودک در سنین مختلف

تربیت کودک بی ادب چگونه باید انجام شود؟

نقش بازی در هوش کودکان

تاثیر اسباب بازی در هوش کودکان

تربیت کودک موفق چه روش هایی دارد؟