اختلال تیک ؛ تعاریف ، علائم و راهکارها
اختلال تیک، یک اختلال عصبی – روانی است که در دسته اختلالات روان پزشکی اطفال قرار می گیرد؛ بدین معنا که، علائم روان پزشکی دارد ولی درمان آن در حوزه روان شناسی قرار می گیرد.
اختلال تیک یعنی حرکات یا اصواتی که به صورت غیر ارادی و غیر طبیعی عضلات صورت و گردن را درگیر می کند. تیک های حرکتی غالبا در سن 7 سالگی و تیک های صوتی غالبا در سن 11 سالگی آغاز می شود ( در موارد محدود در سن 2 سالگی آغاز می شود ). علائم این اختلال ممکن است در طول زمان ثابت بماند یا اینکه تشدید شود یا تخفیف یابد و یا در بازه های زمانی خاصی سرکوب شود و غالبا ( نه همیشه ) علائم در زمان خواب از بین می رود.
این حرکات و اصوات چند ویژگی مشترک دارند، از قبیل:
- ناگهانی هستند.
- خیلی سریع رخ می دهند.
- کلیشه ای و غالبی هستند.
- تکرار شونده هستند.
- قبل از وقوع آن نوعی اجبار یا میل درونی وجود دارد.
- یک علامتی یا چند علامتی هستند.
- ممکن است ساده ( انقباض خیلی سریع چند قسمت از عضلات ) یا پیچیده و مرتب ( شبیه رفتار هستند یعنی یک حرکت یا صوت غالبی که شبیه رفتار است مثل بوس کردن، پریدن، گاز گرفتن، بوییدن، لمس کردن، زوزه کشیدن، عو عو کردن، تکرار بخش پایانی کلمات یا تکرار واژه های خود )
شایع ترین تیک اولیه چشمک زدن است که متعاقب آن تیک سر یا شکلک در آوردن بروز می کند. اکثر علائم صوتی و حرکتی پیچیده، سال ها پس از علائم اولیه ظاهر می شود. بد دهنی یا هرزه گویی ها ( حتی به صورت ذهنی ) معمولا در اوایل نوجوانی شروع شده و تقریبا در یک سوم موارد دیده می شود. بر اساس تجربه کارشناسان هوش نیک این اختلال در کودکان به نسبت بزرگسالان شیوع بیشتری دارد و امکان مشاهده آن در پسران سه برابر بیشتر ازدختران است.
علائمی نظیر تحریک پذیری، مشکلات توجه و تمرکز، عدم تحمل در برابر محرومیت ها، وسواس فکری – عملی، تکانش گری و مشکلات شخصیتی، آشفتگیهای خلقی و رفتاری، پیش از شروع علائم تیک یا همزمان با آن ظاهر می شود و هرچه شدت تیک بیشتر باشد، احتمال بروز علائم افسردگی و پرخاشگری در کودکان بیشتر می شود.
انواع اختلال تیک
- گذرا ( Transiant ): این نوع از تیک شامل حرکات یا اصواتی است که کمتر از یک سال در کودک دیده می شود ( بیشتر از دوازده ماه ادامه پیدا نمی کند ) به همین دلیل گذرا نامیده می شود.
این نوع از تیک گاهی بدون دخالت عامل خارجی یا تحت تأثیر استرس افزایش پیدا می کند و یا به صورت خود به خود کاهش پیدا می کند و درمان می شود ( تقریبا دو سوم آن خود به خود درمان می شود ).
- مزمن ( chronic ): این نوع از تیک شامل حرکات یا اصواتی است که بیش از یک سال در کودک دیده می شود و ممکن است ساده، پیچیده، تک علامتی یا چند علامتی باشد.
- توره یا تورت ( Tourette ): مجموعه ای از تیک های صوتی و حرکتی است که به صورت همزمان یا به صورت تقدم و تأخر ( یک دوره صوتی، یک دوره حرکتی ) اتفاق میفتد و بر اساس تجربه کارشناس هوش نیک ، معمولا با تیک های پیچیده همراه است که از ناحیه صورت و گردن آغاز و به مرور زمان به قسمت های پایین تر بدن می رسد.
یک دوره ممکن است تمام علائم دیده شود و یک دوره ممکن است صرفا حرکات ساده باشد.
تیک های این کودکان ثابت نیست یعنی در طول زمان یا هر روز تغییر می کند.
یک دوم تا یک سوم در دوران نوجوانی به طور کامل برطرف می شود.
یک سوم تا دو سوم این کودکان علائم بیش فعالی / نقص توجه و تمرکز، وسواسی – جبری یا اختلال وسواسی – جبری ( مثل نظم و ترتیب، تقارن، شمارش یا لمس مکرر ) را از خود نشان می دهند.
توصیه هایی برای والدین در مورد اختلال تیک
- یکی از روش های رفع تیک علم و دانش خود را در رابطه با اختلال تیک افزایش دهید.
- گاهی در فرآیند درمان مشخص نیست که آیا تیک به صورت خود به خود برطرف می شود؟ پیشرفت می کند؟ یا اینکه به صورت مزمن در می آید؟ بنابراین درمانگران به والدین کودک توصیه می کنند که حتی الامکان در ابتدا به این تیک ها توجهی نکنند؛ زیرا این توجه در واقع نقش تنبیهی دارد و اضطراب را افزایش می دهد و علائم یا زیاد می شود یا تغییر می کند. وقتی علائم ظاهر می شود وانمود کنید اصلا چیزی نمی بینید.
- برای درمان اختلال تیک ابتدا باید کارکرد کلی کودک و نوجوان ارزیابی شود.
- درمان دارویی برای این اختلال زیاد توصیه نمی شود تنها در صورتی که علائم بسیار شدید و ناتوان کننده است یا اضطراب کودک بسیار بالاست، از دارو استفاده می کنند در غیر این صورت درمان مبتنی بر فنون رفتاری و اصول فرزند پروری است.
- یکی از روش های رفع تیک ، درمان دارویی ( تنها درصورتی که علائم بسیار شدید است ) باعث می شود علائم کودک سریعا قطع شود، این قطع شدن علائم باعث می شود کودک برای ادامه درمان انگیزه پیدا بکند و فرآیند را تا درمان کامل ادامه بدهد. این قطع شدن علائم این تصور را در کودک به وجود می آورد که شبیه دیگران است بنابراین در موقعیت های اجتماعی حضور پیدا می کند، کناره گیری نمی کند و در جریان رشد قرار می گیرد.
- یکی از روش های رفع تیک، کودکان به تدریج که بزرگ می شوند متوجه این موضوع می شوند که مشکلی دارند که قادر به کنترل و مدیریت آن نیستند، این عدم مدریت باعث می شود کودکان احساس بی کفایتی کنند و مدام از محیط هایی که آن ها را مورد تحقیر، تمسخر و توهین قرار می دهند دوری کنند ( محیط هایی مثل مدرسه، کلاس درس یا جمع های دوستانه و خانوادگی )، در نتیجه مهارت های اجتماعی و رشد اجتماعی کودک آسیب می بیند.
- در زمان خستگی علائم کودک بیشتر می شود، پس به کیفیت خواب کودک توجه کنید.
- اگر تیک حرکتی کودک ( مثل گاز گرفتن، تکان دادن سر) به گونه ای است که ممکن است باعث آسیب رسیدن به او یا دیگران شود، موارد ایمنی را لحاظ کنید.
- فشار روانی باعث افزایش علائم می شود، در نتیجه مواردی که برای کودک اضطراب آور یا ناراحت کننده است را شناسایی کنید و آن ها را به حداقل میزان ممکن برسانید.
- محبت و آرامش خود را از کودکتان دریغ نکنید تا احساس آرامش بیشنری داشته باشد و علائم تشدید نشود.
- یکی از روش های رفع تیک بر اساس تجربه کارشناس خوش نیک ، توقع و انتظارات خود را از کودک کاهش دهید، زیرا انتظارات زیاد از کودک بر او فشار روانی وارد می کند و علائم افزایش پیدا می کند.
- بخاطر موفقیت هایش، حتی اگر خیلی کوچک است، او را تشویق کنید تا اعتماد به نفس ازدست رفته اش بازگردد.
- روش های تنبیهی را از برنامه زندگی خود حذف کنید.
- کودک را از حضور در موقعیت های مختلف ( مثل مهمانی، جمع های دوستانه و ... ) منع نکنید.
در صورتی که تیک بسیار شدید باشد به گونه ای که عملکرد شخص را مختل کند یا با آشفتگی هیجانی همراه باشد، کودک باید توسط روان پزشک مورد ارزیابی و معاینه قرار بگیرد.
در این شرایط مداخلات مدرسه ای اهمیت ویژه ای پیدا می کند بدین منظور که با سایر کودکان و هم کلاسی های کودک در خصوص این اختلال صحبت می کنیم تا تنش های موجود در مدرسه کاهش پیدا کند و بتواند در این موقعیت حضور پیدا بکند.
با وارد کردن شماره تلفن همراه خود، مجله رایگان هوش نیک برای شما ارسال خواهد شد
امیدواریم این مطلب آموزشی در مورد اختلال تیک ، مفید واقع شده باشد.